Het schutterswezen is al eeuwenoud. De geschiedenis ervan gaat terug tot de middeleeuwen. Het is voortgekomen uit de verdediging van de steden maar kent van oudsher ook peilers in een binding met het geloof en een sociale betekenis voor de lokale gemeenschap en voor de eigen leden. Vandaag de dag zijn er nog vele schutterijen actief, vrijwel in elk dorp tenminste een. Ze gaan gekleed in militaire uniformen dan wel in gildekledij, die verwijst naar de 17e eeuw.
De vereniging bestaat uit een koning(spaar), officieren, geweerdragers, vaandeldrager en muziekkorps. Vaak horen ook nog bielemannen (mannen met bijl), marketentsters (voor de verzorging), eventueel een keizer (drie maal koning op rij) en/of vendeliers (die vendelen met lichte vlaggen) deel uit van de groep. Ze nemen deel aan het gemeenschapsleven en geven kleur aan de culturele tradities.

Schuttersfeesten
Buiten de activiteiten in de eigen gemeenschap meten de schutterijen zich ook onderling tijdens schuttersfeesten. Die gaan gepaard met tal van wedstrijden, zoals voor het mooiste koningspaar, het beste muziekkorps, de strakste paradepas etc. En natuurlijk voor het beste schietresultaat. Er wordt doorgaans in zestallen namens een schutterij geschoten; mist een van de schutters, dan is de hele groep uitgeschakeld. Geschoten wordt met een zogenaamde zware buks. Het grootste jaarlijkse schuttersfeest met internationale deelname uit de beide provincies Limburg (Be. en Nl.) is het Oud-Limburgs Schuttersfeest (OLS). Dit OLS is omwille van zijn culturele waarde erkend als nationaal immaterieel cultureel erfgoed.

Vogelschie­ten en koningschap
Een zeer belangrijke activiteit van de schutterij is het jaarlijkse koningsvogelschieten. De schutterijen ontlenen er mede hun identiteit aan. Hoe gaat dit vogelschieten in z'n werk? Hoog op een paal is een blok hout in de vorm van een vogel geplaatst. Het gaat erom het laatste restje hout van de paal te schieten; wie dit lukt wordt de nieuwe koning dat jaar. Hij/zij krijgt het koningszil­ver omgehangen. Dat zit zo. Elke koning geeft een zilveren plaat met zijn naam en het jaartal van zijn koning­schap aan de vereniging. Samen met de zilveren koningsvogel vormt dit het konings­zilver. Dit bestaat vaak uit eeuwenoude schilden. De nieuwe koning kan een koningin kiezen, dit kan zijn echtgenote of zijn vriendin zijn. Tegenwoordig komen ook vrouwelijke koningen voor.

(tekst: drs. Luc Wolters)